راه‌هایی برای مقابله با پرخاشگری در کودکان

یکی از مشکلات والدین پرخاشگری کودکانشان است. بسیاری از اوقات والدین به بن‌بست می‌خورند. چرا کودک من پرخاشگر است؟ چطور می‌توانم به او کمک کنم؟ راه‌های مقابله با پرخاشگری در کودکان چیست؟ اگر شما هم با این مشکل مواجه شدید لازم نیست نگران باشید. خشم احساسی طبیعی است که در همه ما به وجود می‌آید. کودکان هم در این مورد استثنا نیستند. اغلب کودکان کمتر از پنج سال وقتی با احساسات شدیدی مواجه می‌شوند، جیغ می‌زنند، گاز می‌گیرند و لگد می‌زنند. چون هنوز بلد نیستند با احساسشان مواجه شوند. والدین باید یاد بگیرند که چطور با کودکان خشمگین خود رفتار کنند و به کودکان یاد بدهند که چطور این احساس را بشناسند و با آن کنار بیایند.

به چه رفتارهایی پرخاشگرانه گفته می‌شود؟

قبل از آنکه به مقابله با پرخاشگری در کودکان بپردازیم باید بدانیم اساسا چه رفتارهایی پرخاشگرانه هستند. رفتارهای پرخاشگرانه می‌توانند از نظر فیزیکی یا عاطفی به دیگران و حتی خود فرد آسیب بزنند. بازه این رفتارها می‌تواند از بدرفتاری‌های کلامی تا فیزیکی و حتی آسیب رساندن به اموال شخصی متغیر باشد. در مورد کودکان تف کردن، فریاد زدن، کتک زدن دیگران و جیغ زدن نمونه‌های رایجی از رفتارهای پرخاشگرانه‌ است.

همه افراد از جمله کودکان در هنگام انجام رفتار‌های پرخاشگرانه احساس‌های تکانشی، بی‌قراری و تحریک‌پذیری را تجربه می‌کنند. همچنین کنترل رفتار برای افراد پرخاشگر بسیار دشوار است. کودکان ممکن است ندانند که رفتارشان از منظر اجتماعی بد است. یا ممکن است عمدا و برای گرفتن انتقام پرخاش کنند. به هر صورت اگر فرزندتان این رفتارها را به صورت مکرر یا با الگویی ثابت انجام می‌دهد، بهتر است با یک متخصص روانشناسی کودک در این باره مشورت کنید.

علت رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان چیست؟

بچه‌ها ممکن است به دلایل مختلفی رفتارهای تهاجمی داشته باشند. دانستن دلیل این رفتارها می‌تواند به ما برای مقابله با پرخاشگری در کودکان کمک کند. از دلایل پرخاشگری در بچه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مهارت‌های ارتباطی ضعیف: کودکی که نمی‌تواند با دیگران به درستی ارتباط برقرار کند شرایط سختی را می‌گذراند. ممکن است پرخاشگری کودک شما از عدم توانایی او در ارتباط گرفتن با دیگران ناشی شود.
• بیماری یا مشکلات زمینه‌ای: کودکانی که دچار اسکیزوفرنی، پارانویا یا سایر بیماری‌های روانی هستند ممکن است به خاطر ترس یا سوءظن رفتارهای پرخاشگرانه نشان دهند. همچنین کودکانی که اختلال دوقطبی دارند ممکن است در مرحله شیدایی تهاجمی رفتار کنند. در مرحله افسردگی نیز ممکن است وقتی احساس تحریک می‌کنند، پرخاشگرانه رفتار کنند.
• استرس و سرخوردگی: زندگی برای بچه‌ها هم سختی‌های زیادی دارد. برخی بچه‌ها ممکن است در برخورد با احساساتشان به دردسر بیفتند. به خصوص برخورد با سرخوردگی و ناامیدی می‌تواند مشکل بزرگی باشد. به ویژه کودکانی که طیفی از اوتیسم دارند ممکن است نتوانند وضعیت ناامیدکننده‌ای که با آن مواجه‌اند را برطرف کنند یا توضیح دهند. در این صورت امکان دارد با رفتارشان این موقعیت را نشان دهند.
• تقلید و آموزش نادرست: ممکن است کودکان رفتارهای پرخاشگرانه والدین، معلم‌ها و یا همسالانشان را تکرار کنند. در این صورت آنها می‌توانند توجه دیگران را بیشتر جلب کنند. یکی از اشتباهات رایج والدین در تربیت کودکان این است که به طور ناخواسته با نادیده گرفتن یا پاداش دادن به آنها به تکرار این رفتار تشویقشان می‌کنند.

خیلی از اوقات کمی پرخاشگری در کودکان طبیعی تلقی می‌شود. اما گاهی این رفتارها به تناوب و بسیار بیشتر از حالت طبیعی وجود دارند. در این صورت کمک گرفتن از یک متخصص ضروری به نظر می‌رسد.

چطور با پرخاشگری کودکان مقابله کنیم؟

خوشبختانه راهکارهای بسیاری برای مقابله با پرخاشگری در کودکان وجود دارد. اگر فرزند شما کمی بدقلق و پرخاشگر است می‌توانید با کمی صبر نحوه درست مواجهه با احساساتش را به او یاد دهید. چون اگر این مسئله در زمان کودکی برطرف نشود ممکن است بعدها به مشکلات دیگری منجر شود. افت تحصیلی، رانده شدن از طرف همسالان و سلامت روانی شکننده در بزرگسالی مشکلاتی هستند که ممکن است گریبان کودکان پرخاشگر را بگیرند. در ادامه تعدادی از راه‌های مقابله با پرخاشگری در کودکان را مرور می‌کنیم:

1. تفاوت بین احساس و رفتار را به کودک بیاموزید: از کودکتان بخواهید که احساساتش را با نام‌های درستی توصیف کند. کمکش کنید احساساتی مانند خجالت، ترس، ناامیدی و ناراحتی را بشناسد. مثلا به فرزندتان بگویید که اشکال ندارد اگر عصبانی باشد، اما زدن دیگران کار بدی است. می‌توانید به این کار به چشم یک بازی نگاه کنید. از فواید بازی کردن برای کودکان این است که بچه‌ها موقع بازی یاد می‌گیرند.
2. الگوی خوبی باشید: اگر وقت عصبانیت از کوره در می‌روید نمی‌توانید انتظار زیادی از فرزند خردسال خود داشته باشید. اما اگر کودکتان ببیند شما به شیوه‌ای ملایم‌تر با احساساتتان کنار می‌آیید، او هم یاد می‌گیرد. درست است که بچه‌ها نباید وارد مشکلات بزرگ‌ترها شوند اما خوب است بدانند، بزرگ‌ترها هم گاهی عصبانی می‌شوند. اگر آرامش را در مقابل کودکان خود از دست دادید، مسئولیت رفتارتان را بپذیرید. عذرخواهی کنید و بگویید اکه گر رفتار دیگری انجام می‌دادید بهتر بود.
3. قانون وضع کنید: یکی از راه‌های موثر مقابله با پرخاشگری در کودکان داشتن قانون است. مشخص کنید که در خانواده شما چه رفتارهایی قابل قبول و چه رفتارهایی غیر قابل قبول هستند.
4. راه‌های مواجهه با خشم را به فرزندتان یاد دهید: به کودکتان کمک کنید تا راه مواجهه با خشمش را بداند. این مورد می‌تواند به رشد هوش هیجانی در کودکان هم کمک کند. مثلا به جای اینکه به او بگویید برادرت را نزن؛ می‌توانید از این جملات استفاده کنید. دفعه بعد به جای زدن برادرت از کلمات استفاده کن. یا وقتی عصبانی شدی از برادرت فاصله بگیر. می‌توانید به او یاد دهید، هر وقت عصبانی شد چند دقیقه از محل دور شود و به خودش فرصت آرام شدن بدهد.
5. برای هر رفتاری پیامدی در نظر بگیرید: گاهی اوقات لازم است بچه‌ها با پیامد رفتارهایشان روبه‌رو شوند. مثلا اگر قوانینی که در مورد خشم وضع کردید را رعایت کردند، پاداشی بگیرند. همچنین، اگر قوانین را شکستند پیامد منفی برایشان وجود داشته باشد. مثلا 15 دقیقه کمتر تلویزیون تماشا کنند.

تاثیر رسانه‌ها در پرخاشگری کودکان

خیلی اوقات خانواده‌ها تمام راه‌های مقابله با پرخاشگری در کودکان را پیش می‌گیرند، اما عوامل دیگری این موضوع را تشدید می‌کنند. حتما از مضرات برنامه‌های تلویزیونی چیزهای می‌دانید و احتمالا از معایب موبایل و تبلت برای کودکان شنیده‌اید. رسانه‌ها تاثیر بسیار مهمی در رفتار کودکان و حتی بزرگسالان دارند. اگر متوجه رفتارهای پرخاشگرانه در کودک خود شدید او را در معرض نمایش‌های تلویزیونی خشن یا بازی‌های کامپیوتری قرار ندهید. این موارد می‌توانند رفتارهای پرخاشگرانه را تشدید کنند.

به جای تلویزیون و موبایل می‌توانید تفریحات بهتری برای فرزندتان تدارک ببینید. مثلا سراغ خرید کتاب بروید و با هم کتاب بخوانید و بازی‌هایی انجام دهید که الگوهای حل تعارضات را به بچه‌ها می‌آموزند. می‌توانید این مسئله را هنگام خرید اسباب بازی هم در نظر بگیرید. تحقیقات اخیر نشان داده اسباب‌بازی‌هایی مانند تبر و انواع اسلحه می‌توانند از نظر روانی برای کودکان مضر باشند. پس بهتر است برای کودک خود اسباب بازی‌های متنوع بخرید.

سخن پایانی

در پایان این را در نظر داشته باشید که کودکان هم مانند ما از احساس عصبانیت و رفتارهای پرخاشگرانه‌شان رنج می‌برند. در واقع در بسیاری از موارد رفتار پرخاشگرانه کودکان واکنشی نسبت به ناتوانی و ناامیدی آنها در مدیریت احساساتشان است. مادرها و پدرها می‌توانند با آموزش مهارت‌های مواجهه با خشم به کودکان خود کمک کنند تا زندگی بهتری در خانه و مدرسه داشته باشند. کمی پرخاشگری در کودکان و به‌خصوص خردسالان طبیعی است. با این حال اگر فکر می‌کنید میزان رفتارهای تهاجمی در فرزندتان بیشتر از حد طبیعی است، حتما با یک پزشک متخصص تماس بگیرید.