گام‌هایی برای افزایش سواد مالی کودکان در سنین مختلف

سواد مالی کودکان و اهمیت آن

پول اختراعی از بشر است که نقش بسیار مهمی در زندگی‌اش بازی می‌کند. با داشتن پول بسیاری از مشکلات حل می‌شوند و آسایش و رفاه بیشتر می‌شود. درست است که مقدار پول مهم است و باید به‌اندازه‌ی کافی باشد، اما مهم‌تر از آن داشتن سواد کافی برای درآمدزایی بیشتر و مدیریت بهتر آن است. آموزش سواد مالی باید از دوران کودکی جدی گرفته شود. متأسفانه تنها آموزشی که بیشتر ما در کودکی در مورد پول دیده‌ایم این است که خوشبختی نمی‌آورد! اما امروزه سواد مالی کودکان ازجمله فاکتورهای مهمی است که والدین آگاه در تربیت فرزند خود به کار می‌گیرند. این آموزش می‌تواند از زمانی که کودک سه‌ساله شد با بازی‌های آسان شروع شود. سپس به‌تدریج بازی‌ها و آموزش‌ها پیشرفته‌تر و پیچیده‌تر می‌شود.

سواد مالی چیست؟

ممکن است تصور اشتباهی از سواد مالی در ذهن ما باشد. بسیاری فکر می‌کنند سواد مالی یعنی یاد بگیریم چطور پول دربیاوریم! این دیدگاه غلط است. سواد مالی به اعتقاد یونیسف یکی از شش مهارت برتری است که هر فرد باید در جهان امروز به آن مجهز باشد. در حقیقت سواد مالی مجموعه‌ای از مهارت‌های مدیریت درآمد، مخارج، پس‌انداز و دارایی برای رسیدن به امنیت مالی است. با یادگیری این مهارت کودکان می‌توانند شناخت بهتری از خود به دست بیاورند و در آینده شغل متناسب با خود را انتخاب کنند.

زمان آموزش سواد مالی کودکان

بسیاری از والدین ممکن است فکر کنند باید بعد از رفتن به مدرسه آموزش‌های مرتبط با سواد مالی کودکان را شروع کنند. این عقیده غلط است؛ زیرا بخش زیادی از شخصیت انسان قبل از رفتن به مدرسه شکل می‌گیرد. شما می‌توانید از ۳ تا ۵ سالگی برخی مفاهیم ساده را با کودک کار کنید. برای مثال وقتی در فروشگاه دو چیز مختلف را می‌خواهد، از او بخواهید یکی را انتخاب کند. کودک خواهد آموخت که باید چیزی که بیشترین فایده را برای او دارد انتخاب کند و نمی‌تواند بی‌نهایت داشته باشد.

بسیاری از والدین عادت دارند وقتی همراه کودک به فروشگاهی می‌روند، از روی مهر و محبت چیزی هم برای فرزندشان بخرند. گاهی اوقات فرزندتان را به فروشگاه ببرید و خریدهایی که برای او نیستند انجام بدهید. در صورت پرسش و درخواست خرید به او بگویید این بار پولی که خرج می‌کنید برای فلان چیز است، نه مسائل دیگر. این به کودک کمک می‌کند که در آینده به‌اصطلاح ولخرج نباشد و بداند لازم نیست هرروز چیزهای زیادی بخرد.

نکته‌ی مهمی که باید توجه کنید این است که به کودک خود نگویید پول ندارم! این موضوع او را می‌ترساند و امنیت را در ذهنش از بین می‌برد. بعضی والدین می‌گویند وقتی به فرزندشان می‌گویند پول ندارند، کودک پول‌های قلک خود را به آن‌ها هدیه می‌دهد! این نوعی احساس ترس در دل کودک به وجود می‌آورد که والدینم دیگر نمی‌توانند نیازهای مرا برطرف کنند و من هم باید کاری بکنم! در سنین کودکی این ترس خوب نیست. علاوه بر این ممکن است وقتی پولی برای چیز دیگر خرج کردید، کودک با خود فکر کند شما دروغ گفتید که پول ندارید و اعتمادش به شما از دست برود.

آموزش سواد مالی کودکان بعد از 5 سالگی

معمولاً کودکان بعد از 5 سالگی درک بهتری از مفاهیمی مثل پس‌انداز، کار کردن، هزینه و درآمد دارند. می‌توانید برای فرزند خود قلک تهیه کنید و به او یاد بدهید باید پس‌انداز کند. مثلاً اگر او دوچرخه یا اسباب‌بازی خاصی می‌خواهد، آن را منوط به جمع شدن پول وسیله در قلک پس‌انداز کودک بکنید. برخی والدین روزانه به کودک پول می‌دهند که در قلک خود بیندازد. این کار اشتباهی است. فرزند شما باید بداند پول زیاد بدون کار و زحمت به دست نمی‌آید.

 می‌توانید در ازای کمک در کارهای خانه به آن‌ها پول بدهید. لازم نیست حتماً مقدار زیادی کار از فرزندتان بکشید، همین‌که او بداند در ازای کاری پول دریافت می‌کند خوب است. البته هدیه دادن برای تشویق کارهای خوب فرزند جدای از این مسئله است. این موضوع اعتمادبه‌نفس کودک را نیز افزایش می‌دهد.

می‌توانید با فرزندتان در مورد راهکارهای مختلف پس‌انداز صحبت کنید. معمولاً بعد از 7 ‌سالگی آن‌ها آشنایی بیشتری با مسائل مالی دارند. در مورد تبلیغات تلویزیونی، خریدهای منزل و به‌صرفه بودن یا نبودن آن‌ها صحبت کنید. زمانی که جمع و تفریق را یاد گرفتند سعی کنید از همین طریق بعضی مسائل مالی و حساب کردن را به کودک آموزش دهید.

 گام‌هایی برای افزایش سواد مالی کودکان

برای افزایش سواد مالی کودکان راهکار‌های زیادی وجود دارد. بسیاری از این راهکارها متناسب با سن کودک تغییر می‌کند. مثلاً برخی کتاب‌های داستان کودک در زمینه‌های مالی وجود دارند که مناسب زیر ۵ سال هستند. کار کردن در منزل برای به دست آوردن پول برای سنین ۴ یا ۵ به بالا متناسب با توان جسمی کودک رخ می‌دهد. در ادامه چند راهکار برای بالا بردن سواد مالی کودکان را معرفی می‌کنیم که می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید.

قلک و حساب بانکی

قلک داشتن یکی از راه‌هایی است که از قدیم برای آموزش پس‌انداز در کودکی استفاده می‌شد. قلک زیبایی که شکل و رنگ آن موردعلاقه فرزندتان است بخرید و از او بخواهید با استفاده از آن، بخشی از پول توجیبی خود را پس‌انداز کند. می‌توانید یک هدف برای بچه تعیین کنید. مثلاً بگویید اگر نصف پول اسکیتی را که می‌خواهد، خودش جمع کند، دو ماه زودتر به آن خواهد رسید! مفهوم زمان و هزینه از مفاهیم مهم در سواد مالی کودکان هستند.

برای فرزندانتان حساب بانکی باز کنید. برای این کار او را به بانک ببرید. این‌که با چشم خود ببیند افرادی در بانک کارهای مالی خود را انجام می‌دهند و او نیز در این بانک حساب دارد، باعث می‌شود بیشتر به مفاهیم مالی فکر کند. او را از محتوای حساب بانکی‌اش آگاه کنید و چیزی را از او مخفی نکنید تا فکر نکند تصمیم‌گیرنده فقط شما هستید و او اختیاری ندارد.

کتاب داستان‌های مرتبط با سواد مالی کودکان

مجموعه‌های مختلفی مثل داستان‌های سواد مالی و داستان‌های هوش مالی در جلدهای متعدد برای افزایش سواد مالی کودکان سنین دبستان منتشر شده‌اند. این کتاب‌ها با زبان ساده بسیاری از مفاهیم حوزه مالی را به کودک یاد می‌دهند. افزایش مهارت مدیریت مالی کودکان با قصه و داستان روش جذابی برای کودک و والد است.

تصمیم‌گیری در مورد پول

گاهی پولی به فرزندتان بدهید تا برای خودش پیراهن، خوراکی یا چیز دیگری بخرد. وقتی تصمیم می‌گیرد که مثلاً با صدهزارتومانی که در اختیار دارد، بهتر است چه چیزی بخرد و چه مقدار برایش می‌ماند، رشد می‌کند. متوجه می‌شود مثلاً ترجیح لباس به خوراکی درست بوده یا خیر؟ آیا لباس مناسبی انتخاب کرده یا تنها به خاطر زیبایی چیز بی‌مصرفی خریده است؟

بازی برای افزایش سواد مالی کودک

بازی کردن همیشه یکی از مهم‌ترین راهکارهای آموزش به کودکان است. می‌توانید از بازی‌هایی مثل بردگیم‌های آماده استفاده کنید. بردگیم یا بازی رومیزی که برای سنین مختلف در بازار وجود دارد، به کودکان مفاهیم زیادی می‌آموزد. در بسیاری از این بازی‌ها کودک یاد می‌گیرد پول به دست بیاورد و آن را برای خرج کردن در بازی مصرف کند. برنده‌ی بعضی بازی‌ها در پایان با مقدار پول پس‌انداز شده تعیین می‌شوند. روی جعبه‌ی بازی‌ها سنی که افراد می‌توانند بازی را انجام دهند نوشته شده است. علاوه بر این، می‌توانید خودتان بازی طراحی کنید و با کودک بازی کنید. استفاده از بازی‌های آنلاین و کامپیوتری را برای یادگیری سواد مالی کودکان توصیه نمی‌کنیم؛ زیرا نسخه‌های مود شده بازی که پول بی‌نهایت در اختیار کاربر قرار می‌دهند فراوان هستند و شما تنها کودک خود را به بازی وابسته می‌کنید.

مهارت سرمایه‌گذاری

یادگیری سرمایه‌گذاری برای کودک ضروری است. وقتی پس‌انداز کودک به مقدار مناسبی رسید به او بیاموزید می‌تواند بخشی از آن را سرمایه‌گذاری کند. جاهای مختلفی که می‌تواند سرمایه‌گذاری کند از قبیل خرید طلا، بانک، شریک شدن با شما و یا سهام را برای او توضیح دهید. بعد از انجام سرمایه‌گذاری، او را با میزان تغییر ارزش دارایی‌اش آشنا کنید. مثلاً بگویید قیمت سکه گرمی یا سهامش نسبت به دیروز صد هزار تومان افزایش داشته است.

یکی از راهکارهایی که برای افزایش سواد مالی کودکان معمولاً بعد از 10 ‌سالگی انجام می‌شود، داشتن نوعی کار خانگی است! مثلاً عادت دارید جمعه‌ها عصر، در جمعی خانوادگی شیرموز بخورید. تهیه شیرموز را به عهده فرزندتان بگذارید! به او بگویید هر لیوان شیرموز در کافه‌های شهر مثلاً سی هزار تومان است. به او پولی برای تهیه وسایل شیرموز بدهید و از او بخواهید شیرموز را درست کند و به پدر یا اعضای خانواده بفروشد. سود پولی که به دست می‌آورد برای اوست. کودک با این روش می‌تواند مفهوم سود کسب‌وکار، روش‌های بهینه‌سازی مواد اولیه و خرید به‌‌صرفه را یاد بگیرد. مثلاً شاید متوجه شود با اضافه کردن خرما، می‌تواند با خرج پول کمی سود بیشتر به دست بیاورد! این سعی و تلاش و آزمون‌وخطا یک بازی جالب برای فرزند شماست.

کسب‌وکار خانگی در منزل

صحبت در مورد آینده

بعد از ۱۵ سالگی می‌توانید با فرزندتان در مورد مخارجی که در آینده دارد صحبت کنید. مثلاً هزینه‌های تحصیل در دانشگاه، خرید ماشین و اجاره منزل، شغل‌های مختلف و درآمدشان و هم‌چنین روش‌های مختلف به دست آوردن پول باعث می‌شوند فرزندتان بیشتر فکر کند. توجه کنید این صحبت‌ها با لحن و کلماتی که به کودک القا کند خود به‌تنهایی مسئول برطرف کردن نیازهای مالی دانشگاهش است و هیچ حمایتی از جانب شما ندارد. این باعث ترس او از اجتماع و ناراحتی از شما می‌شود. در عوض مقدار کمکی که می‌توانید ماهیانه یا سالانه در دانشگاه به او بکنید را به او بگویید تا در مورد نحوه مدیریت آن فکر کند.

افزایش مطالعات

مطالعات خود را افزایش دهید و در مورد آن‌ها با فرزندتان گفت‌و‌گو کنید. مثلاً بگویید دارید کتابی در مورد داشتن سود بیشتر می‌خوانید. سن صحبت در مورد این مسائل بسته به درک فرزند شما دارد اما معمولاً بعد از ۱۲ سال کودکان می‌توانند این مسائل را بفهمند. در مورد بازار سهام و خریدوفروش‌های مختلف به زبان ساده توضیح بدهید. همه‌ی ما افرادی که گول شرکت‌های هرمی و امثال آن‌ها را خورده‌اند دیده‌ایم. افرادی که با سرمایه‌گذاری غلط در بازارهای مالی ورشکست شده و یا با سرمایه‌گذاری درست ثروتمند شدند. داستان آن‌ها را بخوانید و برای فرزند تعریف کنید. لازم نیست فرزند شما یک معامله‌گر شود، هدف این است که با برخی مفاهیم و اصطلاحات آشنا باشد. این موضوع باعث می‌شود فریب بسیاری از تبلیغات و کلاه‌برداری‌ها را نخورد.

روش GISS برای افزایش سواد مالی کودکان

این روش در برخی از مدارس در کشورهای دیگر به‌عنوان روشی برای افزایش سواد مالی کودکان تدریس می‌شود. برخی والدین ترجیح می‌دهند به‌جای به کار بردن این روش، به کودک اجازه دهند خلاقیت بیشتری در مورد پول خود داشته باشد. بااین‌حال این روش موردعلاقه برخی والدین است. در این روش کودک پول خود را در چهار حوزه خرج می‌کند. واژه‌های give، invest، save و spend به معنای بخشش، سرمایه‌گذاری، پس‌انداز و خرج کردن چهار حوزه‌ی خرج پول در این روش هستند. در حوزه بخشش پیشنهاد می‌شود کودک ده درصد پول خود را به خیریه کمک کند. ۱۵ درصد از درامد سرمایه‌گذاری شود و ۲۵ درصد نیز پس‌انداز شود. پنجاه‌درصد باقی‌مانده برای خرج کودک در تأمین نیازها و مخارجش صرف می‌شود. درست است که این روش باعث می‌شود کودک با مفاهیمی مثل بخشیدن و کمک کردن و تأثیر اجتماعی آن آشنا شود و شخصیت بهتری داشته باشد، اما خلاقیت را از کودک می‌گیرد. می‌توانید بخش‌هایی از این روش را با روش‌های خود ادغام کنید و در متد تربیتی خود به کار ببرید.

جمع‌بندی سواد مالی کودکان

سواد مالی کودکان مهارتی است که باعث رشد بیشتر آن‌ها در بزرگ‌سالی می‌شود. داشتن امنیت مالی و رفاه مناسب، چیزی است که همه‌ی ما برای فرزندان خود می‌خواهیم. در کودکی و نوجوانی پدر و مادر می‌توانند کودک را بی‌نیاز از نگرانی‌های مالی نگاه دارند، اما هر فرزندی روزی مستقل می‌شود و نیاز به مهارت‌های مالی دارد. این مهارت‌ها باید از کودکی آموزش داده شوند. روش‌های مختلفی برای آموزش سواد مالی به کودکان وجود دارد. این روش‌ها از قصه و داستان تا بازی و صحبت متفاوت هستند. بسته به سن و سال کودک و شخصیت او می‌توانید روش مناسب او را انتخاب کنید. امیدواریم با یادگیری بهتر، جامعه‌ای سالم‌تر و فرزندانی آگاه‌تر داشته باشیم. اگر شما نیز تجربه یا روشی در مورد افزایش سواد مالی کودکان دارید، خوشحال می‌شویم آن را با ما در میان بگذارید.