اولین دوستی که هر بچهای پیدا میکند اسباببازیهایش است. شاید اسباببازیهای بچهها باارزشترین دارایی آنها هم باشد. احتمالا تا به حال موقع خرید اسباب بازی به تنوع آنها پی بردهاید. اما در واقع تا قبل از قرن بیست و یکم اسباببازیها آنقدر متنوع و در دسترس همه نبودند. چون اولا خیلی اوقات بچهها مجبور بودند به پدر و مادرشان کمک کنند و خیلی وقت بازی نداشتند. دوما اسباببازیها گران بودند و هر کسی از عهده خریدشان برنمیآمد. اما اسباببازیهای دستساز چطور؟ در حقیقت اسباببازی اصلا وسیله تازهای نیست. قدمت اسباببازیها به هزاران سال پیش برمیگردد. اگر میخواهید با قدیمیترین اسباب بازی های دنیا آشنا شوید در ادامه مقاله با ما همراه شوید.
قدیمیترین اسباب بازی های دنیا کداماند؟
شاید کمی عجیب به نظر برسد اما تقریبا به حفاریهای هر تمدن بزرگ تاریخی که سر بزنید، سر و کله اسباببازیها پیدا میشود. از تمدن مصر و یونان تا تمدن چین و دره سند مردم به ساختن و بازی کردن با اسباببازیها علاقه داشتند. اما قدیمیترین اسباببازیهای دنیا کداماند؟
اگر از تالار افتخار اسباببازیهای ملی آمریکا بپرسید به شما گفته میشود: شاخه چوب. در واقع قبل از آنکه اسباببازی در کار باشد هر چیزی که در طبیعت پیدا میشد میتوانست اسبابی برای بازی بچهها باشد. قبل از آنکه پدر و مادرها به فکر خرید اسباب بازی دخترانه باشند چوبها وسیله بازی آنها با سگها بودند. حتی پیش از آنکه والدین به خرید اسباب بازی پسرانه فکر کنند، چوبدستیها بودند که مثل چوب جادو خلاقیت آنها را پرورش میدادند. اما با توجه به خلاقیت انسانها چوب، سنگ و گل خالی برای بازی کم به نظر میرسید. این شد که انسانها با استفاده از همین وسایلی که در طبیعت پیدا میشد برای خودشان اسباببازیهای بیشتری درست کردند. اما شاید تعجب کنید اگر بفهمید قدیمیترین اسباب بازی که پیدا شده اصلا برای بچهها نیست.
قدیمیترین اسباب بازی دنیا؛ وسیلهای برای بازی بزرگترها
برای اینکه قدیمیترین اسباب بازی دنیا را پیدا کنیم، باید به تمدن بابل و چهار هزار سال قبل از میلاد مسیح برویم. این اسباببازی یک بازی رومیزی یا برد گیم است که به نظر میرسد پدربزرگ شطرنج و چکرز امروزی باشد. بازیهای رومیزی فقط مختص بابلیان نبوده است. در مصر باستان هم بازی رومیزی شبیه به تخته نرد وجود داشته که سنت (senet) نامیده میشد. سِنت در زبان مصری به معنای بازیِ گذشتن است. نقاشی دیواریهای مصر باستان نشان میدهند این بازی حداقل به 2686 سال قبل از میلاد مسیح برمیگردد.
شاید دانستن این موضوع برایتان جالب باشد که همین امروز هم میتوانید نسخههای جدید سنت را بخرید و بازی کنید. طبعا این بازیها برای بچهها زیادی پیچیده بودند و به نظر میرسد بزرگترها با آنها بازی میکردند. البته در همان زمان بچهها هم بازیهای خودشان را داشتند. آنها یک جور بازی شبیه به یک قل دو قل داشتند که در آن سنگی را به هوا پرت میکردند و قبل از آنکه سنگ به زمین برسد، تکههای خاک را از روی زمین برمیداشتند.
عروسک سنگی؛ اولین اسباببازی برای بچهها
شاید نتوان خیلی دقیق مشخص کرد که قدیمیترین اسباببازیهای دنیا در کجا پدیدار شدند. اما قدیمیترین اسباببازی کودکانهای که تا به حال کشف شده، از دل محوطه باستانی جزیره پانتلریا در ایتالیا بیرون آمده است. سال 2004 بود که باستانشناسان سر یک عروسک سنگی 4000 ساله را از خرابههای روستایی تاریخی بیرون آوردند. عروسک سنگی، یک دختر با موهای مجعد را نشان میداد که البته تنها هم نبود. تعدادی وسایل آشپزخانه سنگی هم کنار عروسک بود. وسایل آشپزخانه هم در ابعاد کوچک بودند و انگار برای بازی ساخته شده بودند.
قبلا عروسکهای چوبی بسیاری در مصر باستان پیدا شده بودند که از نظر تاریخی با این عروسک همزمان بودند. اما از آنجایی که روی آنها نمادهای تولید مثل حک شده بود، به نظر میرسید برای بازی نبودهاند. آن اسباببازیها داخل گورها پیدا شده بودند. پس احتمالا در کنار مردگان دفن میشدند و جزئی از مراسم تدفین بودهاند.
شاید باورتان نشود ولی امروزه ثابت شده اسباببازیهایی مثل بادبادک هم قدمت تاریخی دارند. قدیمیترین بادبادکها در چین باستان پیدا شدهاند و به سه هزار سال قبل برمیگردند. حتی اسباببازی محبوب امروزی، یویو، هم به یونان باستان برمیگردد. در یونان یویوها را از سنگ، چوب یا برنز میساختند. انگار این بازی ساده و سرگرمکننده از دو هزار سال پیش طرفدار داشته است. بهطوریکه امروز میتوانیم تصویر کسی که با یویو بازی میکند را روی یک گلدان تاریخی از یونان باستان ببینیم.
اسبهای اسباببازی؛ از دوران باستان تا امروز
حتما شما هم میدانید که خیلی از بچهها بازی با اسبهای اسباببازی را به هر عروسک و بردگیمی ترجیح میدهند. پس شاید خبر داشته باشید که این اسبها یکی از قدیمیترین اسباب بازیهای دنیا هستند. قدیمیترین اسب اسباببازی دنیا یک اسب کوچک است که چهار چرخ در زیرش نصب شده. این اسب به 900 تا 950 سال قبل از میلاد مسیح برمیگردد و در یونان پیدا شده است. امروز این اسب باستانی را در موزه باستانشناسی کرامیکوس نگه میدارند.
از قرون وسطی اسباببازیهای اسبی بچهها تغییر کرد. آن زمان بچهها چوبهایی داشتند که سرشان شبیه سر اسب بود. آنها این چوبها را بین پاهایشان قرار میدادند و وانمود میکردند که اسبسواری میکنند. در قرن هفدهم اسبهای گهوارهای گوی سبقت را از مدلهای قدیمیتر گرفتند و تا امروز بچههای زیادی را سرگرم کردند.
خرسهای تدی؛ یادگار رئیس جمهور
جدا از قدیمیترین اسباببازیهای دنیا، هرکدام از اسباببازیهای معروف امروزی هم داستان خودشان را دارند. یکی جذابترین این داستانها به خرسهای تدی مربوط است. تا حالا از خودتان پرسیدید چرا اسم این خرسهای عروسکی تدی است؟ خوب راستش را بخواهید این اسم یکجور ترفند بازاریابی برای عروسکهایی تازه و متفاوت بود. در 15 فوریه 1903 موریس میچتوم، مخترع و صاحب مغازه اسباببازی فروشی، دو تا خرس عروسکی را پشت ویترین مغازهاش قرار داد و آنها را با نام خرسهای تدی تبلیغ کرد. او از قبل از تئودور روزولت، رئیسجمهور وقت آمریکا، اجازه گرفته بود تا نام مستعارش را بر روی عروسکهای جدیدش بگذارد. البته میچتوم در این راه تنها نبود. کسی که عروسکها را ساخت، یک عروسکساز آلمانی به اسم ریچارد استیف بود.
این عروسکها از یکی از چندین سفر روزولت برای شکار الهام گرفته شدند. ظاهرا روزولت به شکار علاقه داشت و در سفرهایش با هیئت همراهش تعدادی زیادی حیوان شکار میکرد. در یکی از سفرهایش به خرسی رسید که مجروح شده و به یک درخت بسته شده بود. در روایتی دل جناب رئیس جمهور برای حیوان میسوزد و او را آزاد میکند. در روایتی دیگر برای اینکه حیوان را از زجری که میکشد رها کند، بهش شلیک میکند. هر روایتی که درست باشد، داستان دلسوزی رئیس جمهور همه جا پیچید و منبع الهامی برای خرسهای تدی شد. خیلی زود عروسکهای تدی معروف شدند و عروسکسازهای دیگر هم از این عروسکها تولید کردند. امروز یکی از قدیمیترین عروسکهای تدی به اسم اریک در موزه اسباببازی پولاک نگهداری میشود.
قرن بیستم و شکوفایی صنعت اسباببازی
در قرن بیستم اسباببازیهای مدرن بسیاری تولید شدند که امروز هم مورد استفاده قرار میگیرند و به بخشی از خاطرات جمعی ما بدل شدند. از اسباب بازیهای قدیمی دیزنی گرفته تا مونوپولی و انواع پازلها و بازیهای الکترونیکی، بازیها دنیای ما را تغییر دادهاند. یکی از برندهایی که در این زمینه بسیار موفق عمل کرده، برند دانمارکی لگو است. داستان برند لگو به خودی خود الهامبخش و تاثیرگذار است. اما مهمتر از آن اسباببازیهای این شرکت است. الان بیشتر از هشتاد سال است که آجرهای پلاستیکی و کوچک لگو پرنده تخیلات کودکان را به پرواز در میآورد. شاید زمانیکه اوله کرک کریستینسن، نجار دانمارکی، ایده تولید اسباببازیهای کوچک چوبی را در سر میپروراند فکرش را هم نمیکرد که روزی لگو بزرگترین تولید کننده اسباببازی در جهان شود.
امروز با گذشت چندین سال از شکلگیری صنعت اسباببازی، شرکتهای مختلفی از جمله برند فیشر پرایس، پلی موبیل و هزبرو در این صنعت با هم رقابت میکنند و این رقابت در داستان برند فیشر پرایس ببینید. این روزها دیگر اسباببازی صرفا وسیلهای برای گذراندن وقت نیست. بلکه والدین به انتخاب اسباب بازی ایمن برای کودک هم توجه میکنند. آنها از اسباببازیها برای آموزش و رشد خلاقیت فرزندشان استفاده میکنند. هر چند هنوز هم بعضی از قدیمیترین اسباب بازی های دنیا مثل اسبهای چوبی، یویوها و عروسکها همدم همیشگی بچهها هستند.